Psychoterapia psychodynamiczna – czym jest i dla kogo?

Psychoterapia psychodynamiczna to forma terapii wywodząca się z klasycznej psychoanalizy, ale znacząco rozwiniętą i zaadaptowaną do współczesnych potrzeb terapeutycznych. W przeciwieństwie do niektórych innych podejść terapeutycznych, które koncentrują się głównie na objawach, psychoterapia psychodynamiczna dąży do zrozumienia głębszych, często nieświadomych przyczyn problemów psychicznych.

Podstawowe założenia

Psychoterapia psychodynamiczna opiera się na kilku fundamentalnych założeniach:

1. Uznanie nieświadomości – przyjmuje, że znacząca część naszego życia psychicznego pozostaje poza świadomą kontrolą.
2. Relatywizm przyczynowy – ten sam objaw może mieć różne przyczyny wynikające z konfliktów wewnętrznych lub deficytów rozwojowych.
3. Rozdzielność psychologii od psychopatologii – rozróżnienie między naturalnym lękiem czy winą a ich patologicznymi formami.
4. Podwójny porządek poznania – uwzględnienie, że terapeuta, leki czy środowisko terapeutyczne mają zarówno realny, jak i symboliczny wymiar.

Na czym polega?

Psychoterapia psychodynamiczna to przede wszystkim proces dialogu i spotkania. Jest formą „leczenia poprzez rozmowę”, gdzie głównym narzędziem terapeutycznym jest ustrukturyzowana rozmowa między pacjentem a terapeutą.

Kluczowe elementy procesu terapeutycznego to:

• Swobodne kojarzenie – zachęcanie pacjenta do mówienia wszystkiego, co przychodzi mu do głowy.
• Analiza przeniesienia – badanie uczuć, które pacjent przenosi na terapeutę.
• Interpretacja – proponowanie znaczeń i powiązań między różnymi aspektami doświadczenia pacjenta.
• Praca z oporem – rozpoznawanie i przepracowywanie nieświadomego oporu pacjenta.

Diagnoza w podejściu psychodynamicznym jest procesem ciągłym i formowanym wspólnie z pacjentem. Koncentruje się nie tylko na objawach, ale na rozumieniu ich funkcji w życiu psychicznym pacjenta.

Formy terapii psychodynamicznej

Istnieje kilka głównych form terapii psychodynamicznej:

1. Klasyczna psychoanaliza – najintensywniejsza forma, gdzie sesje odbywają się 4-5 razy w tygodniu przez kilka lat. Pacjent leży na kozetce.
2. Psychoterapia psychoanalityczna (długoterminowa) – zmodyfikowana forma psychoanalizy, z sesjami 1-3 razy w tygodniu przez okres od kilku miesięcy do kilku lat.
3. Psychoterapia psychodynamiczna krótkoterminowa – bardziej ustrukturyzowana forma terapii, trwająca zwykle od 12 do 40 sesji.
4. Psychoterapia wspierająca z elementami psychodynamicznymi – koncentruje się na wzmacnianiu istniejących mechanizmów obronnych i funkcji ego.
5. Terapia grupowa psychodynamiczna – wykorzystuje dynamikę grupową jako narzędzie terapeutyczne.

Dla kogo jest terapia psychodynamiczna?

Psychoterapia psychodynamiczna jest szczególnie wskazana dla osób, które:

• Doświadczają powtarzających się wzorców problemów w relacjach
• Cierpią z powodu długotrwałych problemów emocjonalnych
• Mają trudności z formowaniem i utrzymywaniem zdrowych relacji
• Przeżywają kryzysy tożsamości lub egzystencjalne
• Doświadczają niejasnych objawów psychosomatycznych
• Mają za sobą traumatyczne doświadczenia
• Pragną głębszego samopoznania i rozwoju osobistego

Z klinicznego punktu widzenia, terapia ta może być skuteczna w leczeniu zaburzeń osobowości (zwłaszcza typu borderline), zaburzeń lękowych, depresji, zaburzeń związanych z traumą, zaburzeń odżywiania oraz problemów w relacjach interpersonalnych.

Przeciwwskazania do terapii psychodynamicznej

Mimo szerokiego spektrum zastosowań, terapia psychodynamiczna nie jest odpowiednia dla wszystkich. Potencjalne przeciwwskazania obejmują:

• Ostrą psychozę
• Ciężkie uzależnienia
• Ostre kryzysy suicydalne
• Niezdolność do refleksji nad własnym doświadczeniem
• Brak motywacji do zmiany

Terapia psychodynamiczna a terapia poznawczo-behawioralna

Wybór między terapią psychodynamiczną a terapią poznawczo-behawioralną powinien uwzględniać:

• Rodzaj problemu – terapia psychodynamiczna jest bardziej efektywna w problemach wynikających z głębokich, nieświadomych konfliktów lub deficytów, podczas gdy CBT może być skuteczniejsza przy problemach behawioralnych.
• Cele terapii – jeśli celem jest szybka redukcja objawów, CBT może być lepszym wyborem; jeśli celem jest głębsze zrozumienie siebie i długotrwała zmiana osobowości, terapia psychodynamiczna może być bardziej odpowiednia.
• Preferencje osobiste – niektórzy lepiej reagują na ustrukturyzowane podejście CBT, inni preferują bardziej eksploracyjny styl terapii psychodynamicznej.

Zalety i wady terapii psychodynamicznej

Zalety

1. Głębokość zmiany – dąży do strukturalnej zmiany osobowości, a nie tylko do redukcji objawów.
2. Trwałość efektów – badania pokazują, że efekty terapii psychodynamicznej utrzymują się długo po jej zakończeniu.
3. Kompleksowość – uwzględnia całość doświadczenia ludzkiego, włączając nieświadome procesy.
4. Indywidualizacja – jest wysoko spersonalizowana i dostosowana do potrzeb każdego pacjenta.
5. Relacyjność – stawia relację terapeutyczną w centrum procesu leczenia.

Wady i potencjalne szkodliwości

1. Czasochłonność – wymaga znacznego zaangażowania czasowego, często rozciągając się na miesiące lub lata.
2. Koszt – ze względu na długi czas trwania, może być kosztowna.
3. Brak struktury – dla niektórych osób eksploracyjny, mniej ustrukturyzowany charakter terapii może być frustrujący.
4. Możliwość nadmiernej zależności – długotrwała relacja terapeutyczna może prowadzić do problematycznej zależności u niektórych pacjentów.
5. Potencjalne zwiększenie objawów – eksploracja trudnych emocji i wspomnień może czasowo nasilić cierpienie.

Szkodliwość terapii psychodynamicznej może wynikać z:

• Niewłaściwego dopasowania podejścia do problemów pacjenta
• Niedostatecznych kompetencji terapeuty
• Nierozpoznanego przeciwprzeniesienia terapeuty
• Przedwczesnej konfrontacji z trudnym materiałem psychicznym
• Niedostatecznego wsparcia dla pacjenta w trakcie eksploracji traumatycznych doświadczeń

Etapy terapii psychodynamicznej

Proces terapii psychodynamicznej można podzielić na kilka etapów:

1. Faza początkowa – budowanie relacji terapeutycznej, ustalanie kontraktu, wstępna ocena.
2. Faza środkowa – eksploracja nieświadomego materiału, przepracowywanie konfliktów wewnętrznych, praca z przeniesieniem.
3. Faza końcowa – przepracowanie separacji, konsolidacja osiągnięć terapeutycznych, przygotowanie do zakończenia terapii.

Skuteczność terapii psychodynamicznej

Współczesne badania naukowe potwierdzają skuteczność psychoterapii psychodynamicznej w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych. Metaanalizy wykazały jej efektywność w leczeniu depresji, zaburzeń lękowych, zaburzeń osobowości i zaburzeń związanych z traumą.

Szczególnie interesujące są badania dotyczące długoterminowych efektów terapii, które pokazują, że efekty psychoterapii psychodynamicznej nie tylko utrzymują się po zakończeniu leczenia, ale często zwiększają się z czasem.

Podsumowanie

Psychoterapia psychodynamiczna oferuje głębokie i kompleksowe podejście do leczenia problemów psychicznych. Choć wymaga znacznego zaangażowania czasowego i emocjonalnego, może prowadzić do trwałych i głębokich zmian w życiu pacjenta. Kluczem do udanej terapii jest odpowiednie dopasowanie potrzeb pacjenta do formy terapii oraz kompetencje i styl pracy terapeuty.

Jeśli zastanawiasz się nad rozpoczęciem terapii psychodynamicznej, warto skonsultować się z doświadczonym specjalistą, który pomoże ocenić, czy to podejście będzie dla Ciebie odpowiednie. W Kopalni Pozytywnej Zmiany oferujemy konsultacje psychologiczne i psychoterapię prowadzoną przez wykwalifikowanych terapeutów pracujących w nurcie psychodynamicznym. Zapraszamy do kontaktu w naszych ośrodkach w Gliwicach, Bytomiu lub online – razem znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twoich potrzeb.

ZOBACZ TEŻ:

• 
  Dla kogo psychoterapia psychodynamiczna?
  W najnowszym odcinku podcastu terapeutycznego psycholożka i psychoterapeutka Ewa Czardybon rozmawia z Martą Drabik-Papiorok, psychoterapeutką. Ekspertki pochylają się nad tematem terapii psychodynamicznej,… Dowiedz się więcej: Dla kogo psychoterapia psychodynamiczna?